Integriteit is een belangrijk aspect binnen de overheid en kan het vertrouwen in de overheid maken of breken. Het is daarom belangrijk dat ambtenaren integer zijn. Integriteit is een onderwerp, dat betekenis krijgt in het handelen. Integriteit is namelijk de basis voor de kwaliteit van eerlijkheid, oprechtheid en betrouwbaarheid in het handelen van de overheidsambtenaren. Het is zeer belangrijk dat de overheid integer handelt, omdat dit het vertrouwen van burgers vergroot en zorgt voor een gelijkwaardige behandeling van alle burgers. Sinds de toeslagenaffaire heeft niet alleen het vertrouwen in de politiek, maar ook het vertrouwen in de overheid een stevige deuk opgelopen.
Regels en richtlijnen
Binnen de overheid zijn regels en gedragscodes ontwikkeld om de integriteit zoveel mogelijk te borgen. Uit het Protocol inzake integriteit blijkt, dat integriteitsbeleid dat alleen op papier bestaat slechts een dode letter is. Daarom dient het handelen van ambtenaren regelmatig onderwerp van gesprek te zijn, juist ook onderling. Integriteit is helaas niet in regels te vangen en appelleert met name aan een grondhouding waarin morele waarden worden beleefd en bespreekbaar zijn. Naast de wettelijke kaders die duidelijk zijn, is er sprake van een “grijs gebied” waarin niet meteen duidelijk is wat al dan niet acceptabel is.
Met het protocol kan het grijze gebied voor een deel worden ingevuld, maar integer handelen kan alleen in een cultuur en organisatie waar ook de andere waarden van goed bestuur worden nagestreefd.
Toezicht en controle
Binnen de overheid zijn er ook wel eens gevallen waarin de integriteit niet wordt nageleefd. Vanuit integriteitsoogpunt dient de overheid daarom periodiek onderzoek te doen naar kwetsbare handelingen en functies. Het is dan aan de overheid om maatregelen te nemen om ervoor te zorgen, dat eventuele misstanden worden aangepakt en de integriteit wordt hersteld. Dit kan bijvoorbeeld door het instellen van onafhankelijke commissies en het uitvoeren van een onafhankelijk onderzoek. De meest voor de hand liggende aandachtsgebieden zijn het aannemen van relatiegeschenken, het accepteren van uitnodigingen voor diners, feestjes, vakanties etc. en het al dan niet met of zonder toestemming verrichten van werkzaamheden voor derden.
Maatregelen
Om integriteit binnen de overheid te waarborgen, zijn er verschillende maatregelen die genomen kunnen worden. Ten eerste is het van belang dat er regels en richtlijnen worden opgesteld voor het handelen van ambtenaren. Deze regels moeten duidelijk en transparant zijn, zodat ze voor iedereen begrijpelijk zijn. Daarnaast is het van belang om toezicht en controle uit te oefenen op het naleven van deze regels. Dit kan bijvoorbeeld door middel van audits, onderzoeken en rapportages.
Ten tweede is het van belang, dat belangenverstrengelingen en alle schijn van ongepaste beïnvloeding worden voorkomen. Het is belangrijk dat ambtenaren geen geschenken of gunsten aannemen die hun onafhankelijkheid in gevaar kunnen brengen.
Ook moeten ambtenaren zich bewust zijn van de vertrouwelijkheid van informatie en zorgen voor de bescherming van persoonsgegevens.
Het is ook belangrijk dat er binnen de overheid een cultuur van integriteit heerst.
Dit betekent dat integriteit als belangrijke waarde wordt erkend en dat er een open en kritische houding is ten opzichte van het handelen van de ambtenaren. Het bevorderen van deze cultuur kan bijvoorbeeld door trainingen en workshops aan te bieden aan ambtenaren en door het stimuleren van klokkenluiderschap.
Tot slot is het belangrijk om te benadrukken dat de meeste ambtenaren integer handelen en dat het overgrote deel van de overheid te vertrouwen is. Door echter te blijven werken aan het verbeteren van de integriteit binnen de overheid, kan het vertrouwen van burgers in de overheid verder vergroot worden en kan de overheid haar taak op een eerlijke en betrouwbare manier blijven uitvoeren.
Tips
Door onderstaande tips in acht te nemen kun je als overheid bijdragen aan vertrouwen op de werkvloer en tussen de overheid en de burger:
1. Hoe meer risicofactoren voorkomen in een functie hoe belangrijker het is dat al in het
selectieproces aandacht wordt besteed aan integriteit;
2. Inkoop- en aanbestedingsprocedures vastleggen;
3. Vertrouwenspersoon voor integriteit aanstellen.
Mocht je naar aanleiding van dit artikel vragen hebben, neem dan contact met ons op. Wij helpen je graag verder.
